ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ
Α. Κατά την έναρξη της Επαναστάσεως το 1821 στην περιοχή της σημερινής Ι. Μητροπόλεως Μάνης υπήρχαν οι ακόλουθες επτά επισκοπές από τις οποίες οι έξι πρώτες υπάγονταν στην Ι. Μητρόπολη Μονεμβασίας και Καλαμάτας:
1) Αρχιεπισκοπή Ζαρνάτας με έδρα το Σταυροπήγιο με τελευταίο επίσκοπο από το 1821 τον Γαβριήλ Φραγκούλη.
2) Επισκοπή Ανδρουβίτσης με έδρα το Εξαχώρι και τελευταίο επίσκοπο από το 1825-1833 τον Προκόπιο Γαζουλέα, που είχε χειροτονηθεί αντικανονικά από μόνο τον Αρχιεπίσκοπο Ζαρνάτας Γαβριήλ. Η χειροτονία αυτή μεταγενέστερα κρίθηκε έγκυρη με την από 10-2-1834 απόφαση της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος.
3) Επισκοπή Λαγίας στην Ανατολική Μάνη με έδρα τη Λάγια και τελευταίο επίσκοπο από 1810-1833 το Μακάριο Σαμπατακάκη.
4) Επισκοπή Μαΐνης με έδρα το Οίτυλο και τελευταίο επίσκοπο από 1825-1833 τον Ιωσήφ Βουτικλάρη, που χειροτονήθηκε αντικανονικά από μόνο τον Αρχιεπίσκοπο Ζαρνάτας Γαβριήλ. Η χειροτονία του μεταγενέστερα κρίθηκε έγκυρη με την ως άνω Συνοδική απόφαση.
5) Επισκοπή Πλάτσης με έδρα την Πλάτσα με επίσκοπο από 1811-1821 τον Ιερεμία Τσαουσέα και από 1825-1833 τον Άνθιμο, που χειροτονήθηκε αντικανονικά από μόνο τον Αρχιεπίσκοπο Ζαρνάτας Γαβριήλ. Η χειροτονία του μεταγενέστερα κρίθηκε έγκυρη με την ως άνω Συνοδική απόφαση.
6) Επισκοπή Μηλέας και Καστανέας στην περιοχή Δυτικού Λεύκτρου με τελευταίο επίσκοπο από 1825–1833 τον Ιωαννίκιο, που χειροτονήθηκε αντικανονικά από μόνο τον Αρχιεπίσκοπο Ζαρνάτας Γαβριήλ. Η χειροτονία του μεταγενέστερα κρίθηκε έγκυρη με την ως άνω Συνοδική απόφαση και
7) Επισκοπή Καρυουπόλεως με έδρα την Καρυούπολη, που υπάγονταν το 1821 στη Ι. Μητρόπολη Λακεδαιμονίας με τελευταίο επίσκοπο από 1821-1833 τον Κύριλλο Γερμό.
Β. Το Ελληνικό κράτος το 1833 με το Β/Δγμα της 20 Νοεμβρίου/2 Δεκεμβρίου 1833 (ΦΕΚ 38/27-11-1833) στην περιοχή της σημερινής Ι. Μητροπόλεως Μάνης κατάργησε τις ως άνω επισκοπές και ίδρυσε τις ακόλουθες πέντε προσωρινές επισκοπές:
1) Επισκοπή Γυθείου με έδρα το Γύθειο και περιοχή αυτή της επαρχίας Γυθείου στην οποία περιλαμβανόταν η περιοχή της πρώην επισκοπής Καρυουπόλεως, πλην της περιοχής της πρώην επισκοπής Λαγίας και της κώμης Κολοκυνθίας.
2) Επισκοπή Οιτύλου με έδρα το Οίτυλο και δεύτερη έδρα την Αρεόπολη, η οποία περιελάμβανε την περιοχή της πρώην επισκοπής Μαίνης.
3) Επισκοπή Ζυγού με έδρα την Πλάτσα, η οποία περιελάμβανε τις περιοχές των πρώην επισκοπών Πλάτσης και Μηλέας.
4) Επισκοπή Ασίνης στην Ανατολική Μάνη με έδρα την Ασίνη (Κολοκυνθία), η οποία περιελάμβανε την περιοχή της πρώην επισκοπής Λαγίας και την κώμη της Κολοκυνθίας και
5) Επισκοπή Καρδαμύλλης με έδρα την Καρδαμύλλη, η οποία περιελάμβανε τις περιοχές της πρώην Αρχιεπισκοπής Ζαρνάτας και της πρώην επισκοπής Ανδρουβίτσης.
Ο διορισμός των αρχιερέων οι οποίοι θα διαποίμαναν τις επισκοπές αυτές έγινε από την Πολιτεία με δεύτερο Β/Δγμα της 21 Νοεμβρίου/3 Δεκεμβρίου 1833 (ΦΕΚ 38/27-11-1833).
Γ. Κατωτέρω παρουσιάζονται οι αρχιερείς που αρχιεράτευσαν μέχρι σήμερα στις επισκοπές αυτές και συνακόλουθα στην περιοχή της Ι. Μητροπόλεως Μάνης:
ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΓΥΘΕΙΟΥ
Από 27/11/1833 έως Ιούλιο 1842, οπότε απεβίωσε, ο Κύριλλος Γερμός από επίσκοπος Καρυουπόλεως.
Από 28/7/1842 (ΦΕΚ 18) έως 10/7/1852 η επισκοπή Γυθείου προσαρτήθηκε στην επισκοπή Λακεδαίμονος.
Από 10/7/1852 με το νόμο Σ/9-7-1852 (ΦΕΚ 25/ 10-7-1852) επανιδρύεται η επισκοπή Γυθείου.
Από 20/7/1852 έως 28/5/1859, οπότε απεβίωσε, ο Ιερόθεος Αθανασόπουλος. Χειροτονήθηκε στις 12/12/1852.
Από 28/5/1859 έως Ιούλιο 1859 η επισκοπή Γυθείου ήταν κενή. Στο ΦΕΚ 30/21-7- 1859 δημοσιεύθηκε το από 10/6/1859 ΒΔ/γμα με το οποίο για διαχείριση των πνευματικών υποθέσεων της χηρεύουσας επισκοπής διορίζεται Επισκοπική Επιτροπή από τους πρεσβυτέρους Οικονόμο Γρηγόριο Συγλουδάκη, Σακελλάριο Πέτρο Γριμένα και Πρωτέκδικο Γρηγόριο Οικονομάκο.
Από Ιούλιο 1859 έως 1/5/1869, οπότε παραιτήθηκε, ο Ιωσήφ Κωνσταντινίδης. Αυτός απεβίωσε ως πρώην επίσκοπος Γυθείου στις 15/7/1873.
Από Μάιο 1869 έως 12/7 1885, οπότε απεβίωσε, ο Παρθένιος Χρυσικάκης. Χειροτονήθηκε στις 10/8/1869 και γεννήθηκε περί το 1810 στο Μυστρά Λακωνίας.
Από Αύγουστο 1885 έως 10/2/1900 η επισκοπή Γυθείου ήταν κενή διοικουμένη για τις πνευματικές υποθέσεις της από επισκοπική Επιτροπή.
Από 22/1/1900 με Β/Δ/γμα (ΦΕΚ 16/22-1-1900) ενώνεται στην επισκοπή Γυθείου η επισκοπή Οιτύλου με νέο τίτλο επισκοπή Γυθείου και Οιτύλου.
Από 10/2/1900 έως Ιούνιο 1901 η επισκοπή Γυθείου και Οίτύλου ήταν κενή.
Από 24/6/1901 έως 11/11/1913, οπότε απεβίωσε, ο Παρθένιος Δημητρόπουλος. Χειροτονήθηκε στις 5/7/1901 και είχε γεννηθεί στην Αναβρυτή Λακωνίας.
Από 11/11/1913 έως 15/12/1914 η επισκοπή Γυθείου και Οιτύλου ήταν κενή.
Από 15/12/1914 με ΒΔ/γμα που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 384/18-12-1914 έως 15/1/1936, οπότε μετατέθηκε, ο Διονύσιος Δάφνος. Χειροτονήθηκε στις 15/1/1936 και η μετάθεσή του έγινε στη Ι. Μητρόπολη Μονεμβασίας και Σπάρτης. Γεννήθηκε το 1877 στη Ζάκυνθο και απεβίωσε στις 26/12/1961.
Από 21/7/1922 με το άρθρο 2 του νόμου 2891/1922 (ΦΕΚ Α 124/21-7-1922) η επισκοπή Γυθείου και Οιτύλου ονομάσθηκε Μητρόπολη Γυθείου και Οιτύλου και ο αρχιερατεύων επίσκοπος Μητροπολίτης.
Από 15/1/1936 έως 25/9/1936 η Ι. Μητρόπολη Γυθείου και Οιτύλου υπήχθη στην Ι. Μητρόπολη Μονεμβασίας και Σπάρτης.
Από 25/9/1936 με τον Αναγκαστικό νόμο 136/1936 (ΦΕΚ Α 417/25-9-1936) γίνεται επανίδρυση της Ι. Μητροπόλεως Γυθείου και Οιτύλου με τον τίτλο Ι. Μητρόπολη Γυθείου, Οιτύλου και Κυθήρων.
Από 29/9/1936 έως 30/11/1941, οπότε απεβίωσε ο Προκόπιος Καλλιοτζής. Χειροτονία 30/9/1936. Γεννήθηκε στους Ρωγούς Καλαβρύτων.
Από 30/11/1941 έως 24/2/1942 η Ι. Μητρόπολη Γυθείου και Οιτύλου και Κυθήρων είναι κενή.
Από 23/2/1942 με την ανασύσταση της Ι. Μητροπόλεως Κυθήρων, με το νόμο 1044/1942, η Μητρόπολη μετονομάζεται σε Ι. Μητρόπολη Γυθείου και Οιτύλου.
Από 24/2/1942 έως 13/10/1945, οπότε μετατέθηκε, ο Χρυσόστομος Δασκαλάκης. Χειροτονήθηκε στις 28/2/1942 και η μετάθεσή του έγινε στην Ι. Μητρόπολη Μεσσηνίας. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1906 και απεβίωσε στις 14/4/1961.
Από 13/10/1945 έως 19/10 /1945 η Ι. Μητρόπολη Γυθείου και Οιτύλου είναι κενή.
Από 19/10/1945 έως 18/4/1956, οπότε μετατέθηκε, ο Δημήτριος Θεοδόσης.
Χειροτονήθηκε στις 4/11/1945 και μετατέθηκε στη Ι. Μητρόπολη Λαρίσης. Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1892 και απεβίωσε στις 25/3/1959.
Από 18/4/1956 έως 9/8/1962, οπότε απεβίωσε, ο Φιλήμων Ζέης.
Χειροτονήθηκε στις 18/4/1956. Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1899.
Από 9/8/1962 έως 17/11/1965 η Ι. Μητρόπολη Γυθείου και Οιτύλου είναι κενή με τοποτηρητή το Μητροπολίτη Κυθήρων Μελέτιο Γαλανόπουλο (1892 -1972).
Από 17/11/1965 έως 25/6/1996, οπότε απεβίωσε, ο Σωτήριος Κίτσος.
Χειροτονήθηκε στις 21/11/1965. Γεννήθηκε το 1920 στο Κατσίμπαλι Φιλιατρών.
Από 25/6/1996 έως 6/10/1996 η Ι. Μητρόπολη Γυθείου και Οιτύλου ήταν κενή, με τοποτηρητή το Μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσόστομο Θέμελη (1918 -2007).
Από 6/10/1996 έως 8/2/2017, οπότε απεβίωσε, ο Χρυσόστομος Κορακίτης.
Χειροτονήθηκε στις 6/10/1996. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1933.
Από 7/9/2010 με απόφαση της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος (ΦΕΚ 156) η Ι.Μητρόπολη Γυθείου και Οιτύλου μετονομάσθηκε σε Ι. Μητρόπολη Μάνης.
Από 8/2/2017 έως 7/2/2018 η Ι. Μητρόπολη Μάνης είναι κενή με τοποτηρητή το Μητροπολίτη Μονεμβασίας και Σπάρτης Ευστάθιο.
Από 7/2/2018 έως σήμερα ο Χρυσόστομος Παπαθανασίου.
Χειροτονήθηκε στις 10/2/2018. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1950.
ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΟΙΤΥΛΟΥ
Η επισκοπή αποτελέσθηκε από περιοχές υπαγόμενες στην πρώην επισκοπή Μαΐνης
Από 27/11/1833 έως 1838, οπότε απεβίωσε, ο Ιωσήφ Βουτικλάρης, από επίσκοπος Μαΐνης. Γεννήθηκε το 1765 στη Μάνη.
Από 1838 έως 28/12/1841 η επισκοπή Οιτύλου είναι κενή
Από 28/12/1841 με το Β.Δ/γμα16/28-12-1841 (ΦΕΚ 26) η επισκοπή Οιτύλου καταργείται και συγχωνεύεται με την επισκοπή Λακεδαίμονος.
Από 10/7/1852 με το νόμο Σ /9-7 1852 (ΦΕΚ 25 /10 -7 -1852) γίνεται επανίδρυση της επισκοπής Οιτύλου .
Από 10/7/1852 έως 1868 ο Προκόπιος Γαζουλέας, από πρώην επίσκοπος Ανδρουβίτσης.
Από 28/10/1868 έως 29/11/1888, οπότε απεβίωσε, ο Προκόπιος Μελισσαρόπουλος.
Χειροτονήθηκε στις 26/12/1868. Γεννήθηκε το 1811 στα Καλάβρυτα.
Από 29/11/1888 έως 22/1/1900 η επισκοπή Οιτύλου είναι κενή.
Με το Β.Δ/γμα 22/1/1900 (ΦΕΚ Α 16) η επισκοπή Οιτύλου καταργείται και συγχωνεύεται με την επισκοπή Γυθείου.
ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΖΥΓΟΥ
Η επισκοπή αυτή αποτελέσθηκε από περιοχές των πρώην επισκοπών Πλάτσης και Μηλέας.
Από 27/11/1833 έως 1836, οπότε απεβίωσε, ο Άνθιμος, από επίσκοπος Πλάτσης.
Από 1836 έως 28/12/1841 η επισκοπή Ζυγού είναι κενή.
Με το Β.Δ/γμα 16/28-12-1841 (ΦΕΚ Α 26) η επισκοπή Ζυγού καταργείται και συγχωνεύεται αρχικά με την επισκοπή Λακεδαίμονος και αργότερα με την επισκοπή Γυθείου.
ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΣΙΝΗΣ
Η επισκοπή αυτή αποτελέσθηκε από περιοχές της πρώην επισκοπής Λαγίας.
Από 27/11/1833 έως 1852, οπότε παραιτήθηκε, ο Μακάριος Σαμπατακάκης από επίσκοπος Λαγίας.
Από 10/7/1852 με το νόμο Σ /1852 (ΦΕΚ Α 25) η επισκοπή Ασίνης καταργήθηκε και συγχωνεύθηκε με την επισκοπή Γυθείου.
ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΚΑΡΔΑΜΥΛΛΗΣ
Η επισκοπή αυτή αποτελέσθηκε από περιοχές της πρώην Αρχιεπισκοπής Ζαρνάτας και της πρώην επισκοπής Ανδρουβίτσης.
Από 27/11/1833 έως 13/11/1834, οπότε παραιτήθηκε, (ΦΕΚ Α 42/25-12-1834) ο Ιωαννίκιος από πρώην επίσκοπος Μηλέας και Καστανέας.
Με το ανωτέρω Β.Δ/γμα (ΦΕΚ Α 42) η επισκοπή Καρδαμύλλης καταργήθηκε και συγχωνεύθηκε, αρχικά με την επισκοπή Λακεδαίμονος και αργότερα με την επισκοπή Γυθείου.
Αθήνα 12 /9 /2020
Γεώργιος Ι. Κούρτης
Επίτιμος Πρόεδρος Ελεγκτικού Συνεδρίου
ΠΑΡΟΡΑΜΑΤΑ: Το άρθρο: Α2 Γκιουλέα - Β5, Καρδαμύλη.