Σε καθολικά μοναστηριών αλλά και σε μικρούς οικογενειακούς ναούς της Μεσσηνιακής Μάνης εντοπίζονται διαθήκες με τις οποίες ιεράρχες, ηγούμενοι, μοναχοί, κτήτορες αφιερώνουν κινητά και ακίνητα περιουσιακά τους στοιχεία στην εκκλησία. Συνήθως τις βρίσκουμε ενσωματωμένες σε κτητορικές ή αφιερωματικές επιγραφές, σπανιότερα ως αυτόνομο κείμενο. Συνοδεύονται από όρους δεσμευτικούς για τους μεταγενέστερους, ακόμα και με βαριές κατάρες σε περίπτωση παράβασης των όρων. Στη διατύπωση χρησιμοποιούνται τυπικές δικονομικές εκφράσεις αλλά και η μανιάτικη ντοπιολαλιά που αποδίδεται στον γραπτό λόγο με φωνητική ορθογραφία.
Οι σωζόμενες διαθήκες χρονολογούνται στο 18ο αιώνα και εντοπίζονται στους παρακάτω ναούς :
- Άγιος Νικόλαος Καμαρινέα στους Άνω Δολούς
- Παναγία (Κοίμηση) στην τοποθεσία Τζέρος του Εξωχωρίου
- Προφήτης Ηλίας οικογένειας Ρουσσάκη στα Καλλιανέικα
- Άγιοι Πάντες Γαζουλέα στην Πλάτσα
- Αγία Τριάδα στο Προάστιο
1.Ιερός ναός Αγίου Νικολάου Καμαρινέα
στους Άνω Δολούς
Ο ναός : Μονόχωρος, ολόγραφος με τοιχογραφίες του 1785 οικογενειακός ναός (πύργος Γρηγορίου Κετσέα. Σήμερα ανήκει στην οικογένεια Κουγέα από κόρη Δάφνη Καμαρινέα).
Η διαθήκη : Ο κτήτορας του ναού Χριστόδουλος Πλιβούρης και ο ανιψιός του αφιερώνουν ακίνητη περιουσία τους στον ναό του Αγίου Νικολάου (Καμαρινέα) στους Άνω Δολούς με χρονολογία 6 Φεβρουαρίου 1782. Η διαθήκη είναι γραμμένη στη φορητή προσκυνηματική εικόνα του Αγίου Νικολάου, που φυλάσσεται στον ίδιο ναό.
Α. Η διαθήκη του Χριστόδουλου Πλιβούρη σε φωτογραφία του 2002
(αρχείο Μ. Θεοχάρη)
Β. Το πρωτότυπο κείμενο της διαθήκης του Χριστόδουλου Πλιβούρη:
Αριστερό τμήμα :
«αψπβ (=1782). Φρεβουα-/
ρίου 6./
Φανερώνομεν τη α-/
φιερονη ο κίῥ χρι-/
στοδουλος πλιβούρης/
μία του αγίου νικο-/
λαου από τα υποστα-/
τικά του. αρχίς. το σ-/
πίτη κ΄ αλόνια. κ΄/
τα μακριά λαχίδια /
ος καθος βρίσκουντε/
μεσα, πατρικα κ΄ /
αγοραστα κ΄ είς στο κο-/
λινηο τα αλα λαχίδια /
με της ελ(ι)ες κ΄ στου λιμ-/
περι το αλονακι παρα κ[ει]/
που ίνε στη σπηλια
Δεξιό τμήμα :
[αφι]ερονη κ΄ο ανιψιος του /
[---]το μερτικο του /
από τα αλονια . ο(ς) κα-/
θος βρισκουντε. με τα /
[πα]τρικά τους.
Γ. Η διαθήκη του Χριστόδουλου Πλιβούρη ορθογραφημένη :
«ΑΨΠΒ (=1782) Φεβρουαρίου 6. Φανερώνομεν τι αφιερώνει ο κυρ Χριστόδουλος Πλιβούρης. Μία του Αγίου Νικολάου από τα υποστατικά του, αρχής από το σπίτι και αλώνια και τα μακριά λαχίδια, ως καθώς βρίσκουνται μέσα, πατρικά και αγοραστά και εις το Κολίνιο τα άλλα λαχίδια με τις ελιές και στου Λυμπέρη το αλωνάκι πάρα κει που είναι στη σπηλιά. Αφιερώνει και ο ανιψιός του [---] το μερτικό του από τα αλώνια, ως καθώς βρίσκουνται με τα πατρικά τους».
2.Ιερός ναός Παναγίας (Κοίμηση)
στην τοποθεσία Τζέρος του Εξωχωρίου
Ο ναός : Μονόχωρος οικογενειακός ναός στην αγροτική περιοχή «Τζέρος» του Εξωχωρίου, κοντά στη Σαϊδόνα. Έχει τοιχογραφίες του 1754 ιστορημένες από τον Νικόλαο Φιλιππάκη από την Ανδρούβιστα (σημερινό Εξωχώρι).
Η διαθήκη : Από την κτητορική επιγραφή πληροφορούμαστε ότι ο κτήτορας του ναού Νικόλας Λυκοτριχάκης στα 1754 αφιερώνει ένα χωράφι στην εκκλησία και ορίζει να το νέμεται όποιος την «κυβερνά».
Α. Η κτητορική επιγραφή σε φωτογραφία του 1997
(αρχείο Μ. Θεοχάρη)
Β. Το πρωτότυπο κείμενο της κτητορικής επιγραφής :
«+ ανιγέρθη ἐκ βάθρον γής κ΄ ἀνηστορίθη /
ούτος ο θίος κ΄ πάνσεπτος ναός τῆς κηρί-/
ας θεοτόκου δια εξόδου κ΄ κόπου νικόλα λι-/
κοτριχάκη εἰς βοήθιαν ἀυτών κ΄ ψηχηκήν σο -/
τηρίαν λίας ἀρχοντού λία μακαρία μοναχή /
νικηφόρου ϊερομονάχου γιανάκι κοσταντη /
ιωάνου μοναχοῦ θοδωρα ζαχαρητζα σταματούλα /
το χωράφι πωνε [---] πανεγιά νανε της εκλι-/
σίας κ΄ όπιος [---]ια κ΄ κυβερνα την εκλισηα να /
τρο[---] [---]αι της ελ[χ;] ε /
1754»
Γ. Η κτητορική επιγραφή ορθογραφημένη :
«+ Ἀνηγέρθη ἐκ βάθρων γῆς καί ἀνιστορήθη οὗτος ὁ θεῖος καί πάνσεπτος ναός τῆς κυρίας Θεοτόκου διά ἐξόδου καί κόπου Νικόλα Λυκοτριχάκη εἰς βοήθειαν αὐτῶν καί ψυχικήν σωτηρίαν. Λίας. Ἀρχοντοῦ. Μακαρία μοναχή. Νικηφόρου ἱερομονάχου. Γιαννάκη. Κωσταντῆ. Ἰωάννου μοναχοῦ. Θοδώρα Ζαχαρίτζα. Σταματούλα. Τό χωράφι πω ’ναι (που είναι) [---] Πανεγιά να ΄ναι τῆς ἐκκλησίας καί ὅποιος [---] καί κυβερνᾶ τήν ἐκκλησία νά τρώ[γει] [---] τίς ελ[-]ε. 1754».
3.Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία
οικογένειας Ρουσσάκη στα Καλλιανέικα
Ο ναός : Το μοναστηριακό συγκρότημα του Προφήτη Ηλία στα Καλλιανέικα ανήγειραν στα μέσα του 18ου αι. οι τρεις αδελφοί επονομαζόμενοι Ρουσιάνοι: Χριστόφορος μοναχός, Παρθένιος ιερομόναχος και Ιωάννης, τιμιότατοι άρχοντες από το Σταυροπήγιο Ζαρνάτας. Το καθολικό του μοναστηριού είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες του 1758 «δια χειρός νικολάου και αναγνώστη».
Η διαθήκη : Στο αριστερό σκέλος της κτητορικής επιγραφής αναγράφεται η ομόφωνη θέληση των τριών αδελφών Ρουσιάνων «το μοναστήριον να ευρίσκεται πάντα εις αρσενική κληρονομίαν και εις θηλυκά ουδαμώς». Η διαθήκη τηρείται ως σήμερα απαράβατα από τους απογόνους που φέρουν το επώνυμο Ρουσσάκης.
Α. Η επιγραφή σε φωτογραφία του 1998
(αρχείο Μ. Θεοχάρη)
Β. Το πρωτότυπο κείμενο της κτητορικής επιγραφής :
«+ ΑΝΙΓΕΡΘΙΗ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ΓΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΚΑΙΝΗΣΘΗ ΚΑΙ ΑΝΙΣΤΟΡΙΘΗ ΟΥΤΟΣ Ο ΘΕΙΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΝΔΟΞΟΥ ΠΡΟΦΗΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕ-/
ΣΒΥΤΟΥ. ΕΚ ΠΟΛΕΩΣ ΣΤΑΥΡΟΠΙΓΙΟΥ ΖΑΡΝΑΤΑΣ ΕΚ ΤΙΜΗΑΣ ΧΩΡΑΣ ΒΑΡΟΥΣΙ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΤΙΜΗΩΤΑΤΩΝ ΑΡΧΟΝΤΩΝ ΤΟ ΕΠΙΚΛΙΟΝ /
ΡΟΥΣΙΑΝΟΙ ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΑΥΤΟΙ ΑΔΕΛΦΟΙ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΠΑΡΘΕΝΙΟΥ ΙΕΡΩΜΟΝΑΧΟΥ ΚΑΙ ΚΥ[ΡΙΟΥ] ΚΥΡ ΙΩΑΝΝΗ ΔΙΑ ΕΞΟ-/
ΔΟΥ ΚΑΙ ΚΟΠΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟΙΣ - ΑΥΤΩΝ ΕΤΕΟΘΗΣΑΣΝ (=ΕΤΕΛΕΙΩΘΗΣΑΝ) ΤΑ ΕΣΟΘΕΝ /
ΚΑΙ ΤΑ ΕΞΟΘΕΝ ΤΟΥ ΓΙΟΥ (ΑΓΙΟΥ) –ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ ΕΙΣ ΒΟ-/
«θέλουν ομοφόνος / ΗΘΕΙΑΝ ΑΥΤΩΝ ΚΑΙ /
ετούτοι η τρις ἀδελ-/ ΨΥΧΙΚΗΝ /
φοί και κτήτορες / ΣΩΤΗΡΙΑΝ.
ὁτι το μοναστήρι-/ Δια χειρός /
ον να εὐρίσκε-/ νικολάου /
ται πάντα είς / και αναγνό- /
αρσενικήν / στη . ἐν ἐτος /
κληρονομίαν/ ΑΨΝΗ /
και εἰς θυλικ-/ 1758
α ουδαμός /
ἰανουαρίου /
.Η .»
Γ. Η κτητορική επιγραφή ορθογραφημένη :
«+ Ἀνηγέρθη ἐκ βάθρων γῆς καί ἀνακαινίσθη καί ἀνιστορήθη οὗτος ὁ θεῖος καί πάνσεπτος ναός τοῦ ἁγίου ἐνδόξου Προφήτου Ἠλιοῦ τοῦ Θεσβίτου ἐκ πόλεως Σταυροπηγίου Ζαρνάτας, ἐκ τιμίας χώρας Βαρούσι, παρά τῶν τιμιωτάτων ἀρχόντων το ἐπίκλιον Ρουσιάνοι, οἱ τρεῖς αὐτοί ἀδελφοί, Χριστοφόρου μοναχοῦ, Παρθενίου ἱερομονάχου και κυ[ρίου] κύρ Ἰωάννη. Διά ἐξόδου καί κόπου και συνδρομῆς αὐτῶν ἐτε[λει]ώθησαν τά ἔσωθεν και τά ἔξωθεν τοῦ [ἁ]γίου Μοναστηρίου εἰς βοήθειαν αὐτῶν και ψυχικήν σωτηρίαν».
«Θέλουν ὁμοφώνως ἐτοῦτοι οἱ τρεῖς ἀδελφοί και κτήτορες ὅτι το Μοναστήριον να εὑρίσκεται πάντα εἰς ἀρσενικήν κληρονομίαν και εἰς θηλυκά οὐδαμῶς. Ἰανουαρίου Η (8).
«Δια χειρός Νικολάου και Ἀναγνώστη. Ἐν ἔτος ΑΨΝΗ (1758)».
4.Ιερός ναός Αγίων Πάντων Γαζουλέα
στην Πλάτσα
Ο ναός : Οικογενειακός ναός (Κυριακούλη Γαζουλέα), μονόχωρος, θολωτός, κατάγραφος, με τοιχογραφίες των ετών 1777 και 1783 «δια χειρός … αναξείου Αναγνώστη».
Η διαθήκη : Από την κτητορική επιγραφή πληροφορούμαστε ότι ο κτήτορας παπά Γιώργης Πελεκανάκης με την πρεσβυτέρα αφιερώνουν τα ρούχα, τα σπίτια, τις ελιές τους, άγρια και ήμερα στην εκκλησία. Όποιος υπηρετεί και δουλεύει την εκκλησία να εξουσιάζει και να τρώγει τη νομή και το περίσσευμα των αφιερωμάτων. Στη διαθήκη γίνεται αναφορά στην καλόγρια που υπηρετούσε τότε (1783) τον ναό, να παραμένει απείραχτη και ασάλευτη όσο ζει. Για να τηρηθεί η διαθήκη επικαλείται την κατάρα της Παναγίας και των Αγίων Πάντων για όποιον παραβεί τα γεγραμμένα.
Α. Η κτητορική επιγραφή σε φωτογραφία του 2001
(αρχείο Μ. Θεοχάρη)
Β. Το πρωτότυπο κείμενο της κτητορικής επιγραφής :
«+ ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ΓΗΣ ΕΚΠΑΛΕ ΚΑΙ ΑΝΙΣΤΟΡΗΘΗ ΔΙΑ ΤΟΥ ΝΥΝ /
ΟΥΤΟΣ Ο ΘΕΙΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΩΝ /
ΠΑΡΑ ΣΗΔΡΟΜΗΣ ΚΑΙ ΕΞΟΔΟΥ ΚΑΙ ΚΟΠΟΥ ΚΑΙ ΚΤΙΤΟΡΟΣ ΠΑΠΑ /
ΚΥΡ ΓΕΩΡΓΙ ΠΕΛΕΚΑΝΑΚΥ ΣΥΝ ΤΙ ΠΡΕΣΒΗΤΑΙΡΗ ΑΥΤΟΥ /
ΚΑΙ ΑΦΥΕΡΩΝΟΜΕ ΤΑ ΡΟΥΧΑ ΜΑΣ ΣΠΥΤΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΕΛΗΑΙΣ /
ΜΑΣ ΚΑΘΟΥ ΕΥΡΙΣΚΩΝΤΑΙ ΑΓΡΙΑ ΚΑΙ ΕΙΜΕΡΑ . ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΚ-/
ΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΟΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΟΣ ΕΛΑΧΗ … /
… ΕΙ ΕΔΙΚΟΣ ΜΟΥ ΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΩΡΑ ΕΛΑ-/
ΧΗ ΟΠΟΥ ΝΑ ΕΙΠΙΡΕΤΑ ΚΑΙ ΝΑ ΔΟΥΛΕΥΗ ΤΗΝ ΕΚ -/
ΚΛΗΣΙΑ ΝΑ ΕΧΗ ΝΑ ΕΞΟΥΣΙΑΖΗ ΚΑΙ ΝΑ ΤΡΟΓΗ ΤΗΝ /
ΝΟΜΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΕΜΑ ΤΟΝ ΑΦΥΕΡΟΜΑΤΩΝ . ΚΑΙ /
Η [ΚΑ]ΛΟΓΡΗΑ ΝΑ ΕΥΡΙΣΚΑΙΤΑΙ ΑΠΙΡΑΚΤΙ ΝΑ /
ΜΗΝ ΕΧΗ ΤΙΝΑΣ ΝΑ ΤΗΝ ΕΣΑΛΕΥΣΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚ -/
ΚΛΗΣΙΑ ΕΟΣ (Σ) ΟΥ ΖΗ . ΚΑΙ ΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΕΥΗ ΤΑ Α-/
ΝΟΘΕ ΓΕΓΡΑΜΕΝΑ ΝΑ ΕΧΗ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΑΝ /
ΤΟΥ Χ(ΡΙΣΤΟ)Υ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑ-/
ΝΤΩΝ ΚΑΙ ΕΜΟΥ ΤΟΥ ΑΜΑΡΤΟΛΟΥ ΑΜΗΝ. /
ἐτι 1783 . μαρτιου[- --]/
δια χειρός ἐμοῦ [α]- /
ναξείου. ἀναγνώσ[στη]
Γ. Η κτητορική επιγραφή ορθογραφημένη :
«+ Ἀνηγέρθη ἐκ βάθρων γῆς ἔκπαλαι και ἱστορήθη διά τοῦ νῦν οὗτος ὁ θεῖος και πάνσεπτος ναός τῶν Ἁγίων Πάντων παρά συ[ν]δρομῆς και ἐξόδου και κόπου και κτήτορος παπά κυρ Γεώργη Πελεκανάκη σύν τῇ πρεσβυτέρῃ αὐτοῦ. Και ἀφιερώνομε τα ροῦχα μας, σπίτια μας και ἐλιές μας καθοῦ εὑρίσκονται, ἄγρια και ἤμερα, εἰς την ἐκκλησία. Και ὅστις μεταγενέστερος ἐλάχει […] ἤ ἐδικός μου ἤ ἀπό την Χώρα ἐλάχει, ὅπου να ὑπηρετᾶ και να δουλεύῃ την ἐκκλησία, να ἔχῃ να ἐξουσιάζῃ και να τρώγῃ την νομή και περίσσεμα τῶν ἀφιερωμάτων. Και ἡ καλόγρια να εὑρίσκεται ἀπείρακτη, να μην ἔχῃ τινάς να την ἐσαλεύσῃ ἀπό την ἐκκλησία ἕως οὗ ζῇ. Και ὅστις παρέβη τά ἄνωθε γεγραμμένα να ἔχῃ την κατάραν τοῦ Χριστοῦ και ἐμοῦ τοῦ ἁμαρτωλοῦ. Ἀμήν.
ἔτη 1783, Μαρτίου [---]
διά χειρός ἐμοῦ ἀναξίου Ἀναγνώ[στη] ».
5.Ιερός ναός Αγίας Τριάδας
στο Προάστιο
Ο ναός : Μεταβυζαντινός ναός, μονοκάμαρος, ολόγραφος, με τοιχογραφίες του 1745 «δια χειρός νικολάου νομιτζή και αναγνώστου σελεμπερδάκη».
Εντοπίζονται δύο διαθήκες :
1)Η διαθήκη – αφιέρωμα του Αναγνώστη Λιάκη Πούργαλη : Στη δἐηση του δούλου του Θεού Κωνσταντάκη που αναγράφεται επί τοίχου στην εικόνα των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης μαρτυρείται η αφιέρωση μιας «ελαίας» στην Αγία Τριάδα από τον Αναγνώστη Λιάκη Πούργαλη.
Α. Η αφιερωματική επιγραφή του Αναγνώστη Λιάκη Πούργαλη σε φωτογραφία του 2004 (αρχείο Μ. Θεοχάρη)
Β. Το πρωτότυπο κείμενο της αφιερωματικής επιγραφής του Αναγνώστη Λιάκη Πούργαλη
«δέησις τοῦ δοῦλου τοῦ/
θεοῦ κωνσταντάκη την/
σήμερον άναγνώστης/
λιάκης πουργά/
λης. Σύν τη συμβί/
α κ΄ τῶν τέκνων κ΄/
τῶν γωνέων αὐτοῦ./
εἰς βοήθιαν αὐτῶν/
κ΄ ἀφιερονη την ἐλ/
αία ὁποῦ ήνε ὀμπρ/
ός εἰς την ἁγία τριάδα εἰς/
την κάτω μερέα τοῦ περιβο/
λίου. Το αλόνη του ἄνοθεν ήν/
ε προτητερα ἀπό το μο/
ναστήρι κ΄ άν έρχε/
τε το άχιρον. ο δε/
σπότης το εση./
χόρεσε. κ΄ ὅ/
πιος ἄλος/
ηγούμεν
ος ήστε [ρο]//
τερα να/
μην βα/
ρηγνο/
μήση εἰς το/
πρόστα/
γμα τοῦ κ/
τήτο/
ρος.
Γ. Η αφιερωματική επιγραφή του Αναγνώστη Λιάκη Πούργαλη ορθογραφημένη :
«Δέησις τοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ Κωνσταντάκη. Τήν σήμερον ἀναγνώστης Λιάκης Πούργαλης σύν τῇ συμβίᾳ και τῶν τέκνων και τῶν γονέων αὐτοῦ εἰς βοήθειαν αυτῶν. Και ἀφιερώνει την ἐλαία ὁπού εἶναι ὀμπρός εἰς την Ἁγία Τριάδα εἰς την κάτω μερέα του περιβολίου. Το ἀλώνι τοῦ ἄνωθεν εἶναι πρωτύτερα ἀπό το μοναστῆρι και ἄν ἔρχεται το ἄχυρον, ὁ Δεσπότης το ἐσυχώρεσε. Και ὅποιος ἄλλος ἡγούμενος ὑστερότερα να μην βαρυγνωμήση εἰς το πρόσταγμα τοῦ κτήτορος».
2)Η διαθήκη του επισκόπου Γερασίμου Παπαλιακάκη Πούργαλη: Σημαντικό κείμενο για το περιεχόμενό του αποτελεί η διαθήκη του θεοφιλεστάτου επισκόπου κυρίου Γερασίμου Παπαλιακάκη Πούργαλη, που συντάχτηκε στις 20 Μαΐου του 1745 και «αναρτήθηκε» επί τοίχου σε χωριστό γραπτό πλαίσιο, ώστε να είναι ευδιάκριτη και αναγνώσιμη. Ο επίσκοπος τακτοποιεί τα περιουσιακά του σε σχέση με την Αγία Τριάδα αλλά και τους συγγενείς του. Εντυπωσιάζουν στο τέλος οι βαριές κατάρες σε όποιον «παρασαλεύσει ή χαλάσει» «ὁσα ἐγραύθησαν εἰς τον κόνδικα». Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η αναφορά σε ιστορικά πρόσωπα της περιοχής (Ανδρούβιστας , Καρδαμύλης) στους τρεις Τρουπιάνους, κυρ Παναγιώτη (Μούρτζινος), κυρ Τζανέτο και κυρ Δημητράκη.
Α. Η διαθήκη του επισκόπου Γερασίμου Πούργαλη σε slide του 2002
(αρχείο Μ. Θεοχάρη)
Β. Το πρωτότυπο κείμενο της διαθήκης του επισκόπου Γερασίμου Πούργαλη :
«+ ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ΓΗΣ Κ΄(ΚΑΙ) ΑΝΗΣΤΟΡΗΘΙ ΟΥΤΟΣ Ο ΘΕΙΟΣ Κ΄ ΠΑΝCΕΠΤΟC /
ΝΑΟC ΤΗC ΑΓΙΑCΕΝΔΟΞΟΥ Κ΄ ΟΜΟΟΥCΙΟΥ ΤΡΙΑΔΟC . ΔΙΑ ΕΞΟΔΟΥ Κ΄ CΥΝΔΡΟ /
ΜΕΙC Κ΄ ΚΟΠΟΥ. ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑΤΟΥ ΕΠΙΣCΚΟΠΟΥ.ΚΥ[ΡΙΟΥ]ΓΕΡΑCΙΜΟΥ. ΠΑΠΑΛΙΑ /
ΚΑΚΗ ΠΟΥΡΓΑΛΗ ΕΚ ΧΩΡΑC ΠΡΑΣΤΙΟΥ. ΕΙC MNHMOCΥΝΟΝ ΑΥΤΟΥ Κ΄ ΨΥ /
ΧΗΚΗΝ CΩΤΗΡΙΑΝ Κ΄ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΑΥΤΟΥ. Ο ΑΥΤΟC ΕΠΙCΚΟΠΟC ΟΛΟΥC TOYC /
ΚΟΠΟΥC Κ΄ΕΞΟΔΕC Κ΄ ΟΛΑ ΟΤΙ ΑΠΟΚΤΙCΕ ΟΤΑΝ ΗΛΘΕ ΕΔΟ. ΚΥΝΙΤΑ Κ΄ΑΚΥ /
ΝΙΤΑ ΕΞΟ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΡΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΤΟΥ ΟΛΑ ΤΑ ΑΦΙΕΡΟΝΙ ΕΔΟ ΕΙC ΤΗΝ ΑΓΙΑΝ
ΤΡΙΑΔΑ Κ΄ΠΑΡΑ /
ΔΙΝΙ ΟΛΛΗ ΤΟΥ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗCΙ ΕΙC ΧΕΙΡΑC ΤΗC. ΑΠΟ ΔΕ ΤΟ ΜΕΡΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ /
ΤΟΥ ΝΑ ΜΗΝ ΕΧΕΙ ΝΑ ΓΥΡΕΥCΙ ΚΑΝΕΙC ΜΙΤΕ ΜΙΑΝ ΤΡΙΧΑ ΜΟΝΩΝ ΤΑ ΑΦΙΝΙ ΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΤΟΥ Κ΄ ΤΩΝ /
ΑΝΕΨΙΟΝ ΤΟΥ ΑΠΟ ΔΕ ΤΗΝ ΑΓΙΑΝ ΤΡΙΑΔΑ ΝΙΚΟΚΥΡΙΟΝ ΝΑ ΜΗΝ ΕΧΟΥΝ ΜΟΝΟΝ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΙΝΙ ΕΝΟ-/
ΡΙΑ ΟΛΗC ΤΗC ΧΩΡΑC Κ΄ΑΥΤΟΙ ΕΠΙΤΡΟΠΙ Ο ΠΑΠΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟC Κ΄ ΓΙΑΝΗC Κ΄ Ο ΑΝΑΓΝΩCΤΗC ΔΗ-/
ΜΗΤΡΟΥΛΕΑC Κ΄ ΟΙ ΤΡΕΙC ΤΡΟΥΠΙΑΝΟΙ Κ΄ ΑΥΤΟΙ ΕΠΙΤΡΟΠΟΙ Ο ΚΥΡ ΠΑΝΑΓΙΟΤΗC Ο ΚΥΡ ΤΖΑΝΕ-/
ΤΟC Κ΄ Ο ΚΥΡ ΔΗΜΗΤΡΑΚΗC . τά ὁσα ἐγραύθησαν εδό εἰς τον κόνδικα ὠστης παρασαλεύσι ὐ /
χαλάσι μέρος τι να ἔχει την κατάρα τῆς ἁγίας τριάδος κ΄ τοῦ
ἀρχιερέως Γερασίμου. πρεκοπι θεοῦ να μην ιδί . τά τέκνα του ὀρφανά ἡ γυνή χήρα κ΄ τά ὑπάρχον /
τα του άλοι να ντα κλιρονομήσουν . ἔτι ἀπό ΧC . αψμε (=1745). μην μαΐου Κ ./
δια χειρός νικολάου νομητζή κ΄ ἀναγνώστου σελεμπερδάκη /
ομπρός εις την αγιαν το λαχιδι ονομαζομενον το [λι--- ;] αφιερώνω εις την αγιαν τριαδα ὅπου εἶναι πατρικό μου και μερτικό μου».
ἐκ προ[---] /
[---]»
Σημείωση : το απόσπασμα με τα κόκκινα γράμματα συμπλήρωσα από το βιβλίο του Γ. Α. Μαραβελέα, Μία ἀγνοημένη μικρογραφία τοῦ Μυστρᾶ, σ. 43, Αθήνα 1981.
Γ. Η διαθήκη του επισκόπου Γερασίμου Πούργαλη ορθογραφημένη :
«+ Ἀνηγέρθη ἐκ βάθρων γῆς και ἀνιστορήθη οὗτος ὁ θεῖος και πάνσεπτος ναός τῆς ἁγίας ἐνδόξου και ὁμοουσίου Τριάδος δια ἐξόδου συνδρομῆς και κόπου παρά του θεοφιλεστάτου Ἐπισκόπου κυρίου Γερασίμου Παπαλιακάκη Πούργαλη ἐκ χώρας Πραστίου εἰς μνημόσυνον αὐτοῦ και ψυχικήν σωτηρίαν και τῶν γονέων αὐτοῦ. Ὁ αὐτός Ἐπίσκοπος ὅλους τους κόπους και ἔξοδες και ὅλα ὅσα ἀπόκτησε ὅταν ἦλθε ἐδῶ, κινητά και ἀκίνητα, ἔξω ἀπό το μερτικό τοῦ πατέρα του, ὅλα τα ἀφιερώνει ἐδῶ, εἰς την Ἁγία Τριάδα, και παραδίνει ὅλη του την κυβέρνηση εἰς χεῖρας της. Ἀπό δε το μερτικό τοῦ πατέρα του να μην ἔχει να γυρεύσει κανείς μήτε μίαν τρίχα, μόνον τα ἀφήνει τῶν ἀδελφῶν του και τῶν ἀνεψιῶν του. Ἀπό δε την Ἁγία Τριάδα νοικοκυριόν να μην ἔχουν, μόνον να εἶναι κοινή ἐνορία ὅλης τῆς χώρας και αὐτοί ἐπίτροποι, ὁ παπά Οἰκονόμος και Γιάννης και ὁ Ἀναγνώστης Δημητρουλέας, και οἱ τρεῖς Τρουπιάνοι και αὐτοί ἐπίτροποι, ὁ κυρ Παναγιώτης, ὁ κυρ Τζανέτος και ὁ κυρ Δημητράκης.
Τα ὅσα ἐγράφθησαν ἐδῶ εἰς τον κώνδικα, ὅστις παρασαλεύσει ἤ χαλάσει μέρος τι να ἔχει την κατάρα τῆς Ἁγίας Τριάδος και τοῦ Ἀρχιερέως Γερασίμου. Πρεκοπή Θεοῦ να μην ἰδεῖ, τα τέκνα του ὀρφανά, ἡ γυνή χήρα και τα ὑπάρχοντά του ἄλλοι να ντα κληρονομήσουν. Ἔτη από Χριστοῦ αψμε (1745), μην Μαΐου Κ (20)
Διά χειρός Νικολάου Νομιτζή και Ἀναγνώστου Σελεμπερδάκη ἐκ Προ[αστίου] …. ».
ομπρός εις την αγιαν το λαχιδι ονομαζομενον το [λι--- ;] αφιερώνω εις την αγιαν τριαδα ὅπου εἶναι πατρικό μου και μερτικό μου».
ἐκ προ[---] /
[---]»
