Του Αθανασίου Γ. ΗΛΙΑ , θεολόγου- συνεργάτου της Ι. Μ. Μάνης
Οι βυζαντινοί ποιητές και μελωδοί των ύμνων της Μεγάλης Εβδομάδος και του Πάσχα « έβαψαν τον κάλαμο στα νάματα της πίστεώς τους και στα δάκρυα της μετανοίας τους ». ( † π. Γεώργιος Μεταλληνός)
Τα τροπάρια που συνέθεσαν - θησαυροί καλλιεπείας! - εμπλούτισαν τα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας μας Τριώδιον και Πεντηκοστάριον, και όλοι οι πιστοί κατ΄ έτος τα ψάλλουμε με κατάνυξη καρδίας, συμμετέχοντας στα Πάνσεπτα και Σωτήρια Πάθη και στη Λαμπροφόρο Ανάσταση του Κυρίου. Το μουσικό ύφος των ύμνων της Μεγάλης Εβδομάδος είναι θρηνητικό, ενώ των ύμνων της Διακαινησίμου Εβδομάδος είναι χαρμόσυνο.
**
Από την πληθώρα των ύμνων, μόνο σε μερικούς προτάσσονται τα ονόματα των ποιητών τους. Εφεξής ταξινομώ, με βάση τη σειρά των ημερών ( από Κυριακή των Βαΐων έως την Παρασκευή της Διακαινησίμου ), τις αρχικές λέξεις ( incipit ) αντιπροσωπευτικών τροπαρίων καθενός υμνογράφου, από τις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος και της Διακαινησίμου Εβδομάδος.
Ανδρέας , Αρχιεπίσκοπος Κρήτης, 7ος αι.
Την κοινήν Ανάστασιν ΄Ορθρος Κυρ. Βαΐων
Ανδρέας Πηρός - Τυφλός , μοναχός Αγιοσαββίτης, 9ος αι.
Προ εξ ημερών του Πάσχα ΄Ορθρος Κυρ. Βαΐων
Κοσμάς ο Μελωδός, επίσκοπος Μαϊουμά Παλαιστίνης, 8ος αι.
Τω δόγματι τω τυραννικώ ΄Ορθρος Μεγ. Τρίτης
Κασσιανή, ηγουμένη, 9ος αι. το περίφημο δοξαστικό:
Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις Όρθρος Μεγ. Τετάρτης
Μεθόδιος Α΄, Πατριάρχης Κων/πόλεως,ο Ομολογητής, 9ος αι.
Σήμερον το κατά του Χριστού ΄Ορθρος Μεγ. Πέμπτης
Θεοφάνης Πρωτόθρονος, ο Γραπτός, μητροπολίτης Νικαίας, 8ος-9ος αι.
Λαός δυσσεβής και παράνομος ΄Ορθρος Μεγ. Παρασκευής
Θεόδωρος Στουδίτης, ηγούμενος Μονής Στουδίου, 8ος-9ος αι.
Έκαστον μέλος ΄Ορθρος Μεγ. Παρασκευής
Ρωμανός ο Μελωδός, διάκονος, ο χαρακτηρισθείς «Πίνδαρος της
εκκλησιαστικής ποιήσεως», ο κορυφαίος των υμνογράφων,6ος αι.
Τον δι΄ ημάς Σταυρωθέντα 'Ορθρος Μεγ. Παρασκευής
Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός , αυτοκράτωρ (Δεσπότης), 9ος- 10ος αι.
Σήμερον Σε θεωρούσα ΄Ορθρος Μεγ. Παρασκευής
Λέων Βυζάντιος ή Βύζας, ο Σχολαστικός, 7ος αι.
Δύο και πονηρά εποίησεν 'Ορθρος Μεγ. Παρασκευής
Σωφρόνιος Α΄, Πατριάρχης Ιεροσολύμων, 7ος αι.
Σήμερον του ναού το καταπέτασμα
ιδιόμελον Α΄ ΄Ωρας Μεγ. Παρασκευής
Σέργιος Λογοθέτης, 9ος αι.
Φοβερόν και παράδοξον μυστήριον Εσπερινός Μεγ. Παρασκευής
Μάρκος, επίσκοπος Υδρούντος Ιταλίας, 9ος-10ος αι.
Κύριε Θεέ μου, εξόδιον ύμνον ΄Ορθρος Μεγ. Σαββάτου
Ιωάννης Δαμασκηνός, πρεσβύτερος, 7ος-8ος αι.
Αναστάσεως ημέρα και λαμπρυνθώμεν τη πανηγύρει
΄Ορθρος Κυρ. Πάσχα
Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος, πρεσβύτερος, 14ος αι.
Νυν πηγάσαις μοι, Παρθένε ΄Ορθρος εορτής
Ζωοδόχου Πηγής- Παρασκευής της Διακαινησίμου
**
« ... και ημάς τους επί γης καταξίωσον εν καθαρά καρδία Σε δοξάζειν ».
( τροπάριο Όρθρου Κυριακής του Πάσχα )